الولایة الإلهیة الإسلامیة (کتاب)کتاب « الولاية الإلهية الإسلامية أو الحكومة الإسلامية، زمن حضور المعصوم و زمن الغيبة» در دو جلد و به زبان عربی تأليف آيت الله محمد مؤمن قمی ، در موضوع فقه حكومتى اسلام و مبحث ولایت فقیه ، است. حضرت آيت الله حاج شيخ محمد مؤمن از فقهاى حوزه علمیه قم و اعضاى شوراى محترم نگهبان مى‌باشند . ۱ - درباره مؤلفحضرت آيت الله حاج شیخ محمد مؤمن در ۱۰ ذى القعده الحرام ۱۳۵۶ برابر با ۲۳ دى ۱۳۱۶ در شهر قم ديده به جهان گشود . پس از تحصيلات ابتدائى و دبيرستان در سال ۱۳۳۲ شمسى به تحصيل علوم دينى روى آورد. و مقدمات علوم دينى را نزد اساتيد حوزه علمیه قم گذراندند. سپس در حلقه درس اصول و فقه حضرت امام خمینی قدس سره وارد شدند. پس از تبعيد امام به تركيه ايشان از محضر آيات عظام محقق داماد ، گلپایگانی ، اراكى و شیخ مرتضی حائری استفاده نمودند. ايشان حكمت الهى و فلسفه شرح منظومه سبزواری را نزد مرحوم آية الله آقاى حاج آقا مصطفی خمینی قدس سره و الهيات شفا و اسفار را نزد علامه آية الله حاج سید محمد حسین طباطبائی بهره‌مند شدند. معظم له سالهاست كه به تدريس سطح عالى فقه و اصول اشتغال دارند. ايشان پس از انقلاب اسلامی در ايران مسئوليتهايى را در قضاء و شوراى نگهبان و نمايندگى مجلس خبرگان رهبرى عهده‌دار شد. مديريت حوزه علميه و عضويت در شوراى عالى حوزه علميه نيز از ديگر خدمات ايشان بوده است . ۲ - انگيزه تأليف بررسى و تحقيق فقهى ادله ولایت فقیه و شئونات مختلف ولى فقيه و فقه حكومتى در اسلام است. ۳ - ساختار شيوه بحث استدلالى است و از ادله اربعه و اقوال فقهاى امامیه براى تبيين مباحث استفاده شده است. در پايان هر جلد فهرست تفصيلى عناوين، و در پاورقى منابع مورد استفاده مؤلف ارائه شده است. [۱]
الولاية الإلهية الإسلامية، محمد مؤمن قمى، ج۱، ص ۳.
۴ - گزارش محتوا در مقدمه مراد از ولى امر و ولایت امر مشخص شده و مسئله ولايت امرى مسئله‌اى غير از نبوت و رسالت دانسته شده است. نگارنده به ادله قرآنى و روايى ولايت معصومان عليهم السلام اشاره كرده و دو طايفه از آيات قرآن مبنى بر ولايت معصومين عليهم السلام و وجوب اطاعت از آنان را نقل و شرح و تفسیر مى‌كند. [۲]
الولاية الإلهية الإسلامية، محمد مؤمن قمى، ج۱، ص۳ .
آيه‌هاى ولايت، اطاعت، اولويت، آيات غدیر و روايات متعدد نبوى از جمله مستندات وى در اين بخش مى‌باشد. نويسنده با توجه به آيات و روايات معتبر ادعا مى‌كند كه براساس آنها مسئله ولايت معصومان امرى الهى است و ايشان از جانب خداوند منصوب شده و امر ولايت آنان متوقف بر بيعت مردم نيست; اگرچه بیعت كردن با ولى امر بر مردم واجب است. [۳]
الولاية الإلهية الإسلامية، محمد مؤمن قمى، ج۱، ص ۱۹.
وى در ادامه به وسعت دايره ولايت ولى امر از جهت كشورها و امكنه اشاره كرده و معتقد است كه ولايت ولى امر منحصر به كشورى خاص نيست و بر همه مردم لازم است كه از ولى امر اطاعت كنند. در بخش ديگرى از كتاب، به اختيارات ولى فقيه و منابع مالى براى اعمال ولايت او اشاره نموده و شئون ولى امر را براى وضع قوانين حكومتى، مراقبت از اعمال مردم و كارگزاران حكومتى، روانه كردن مردم به حج ، اجراى حدود و تعزيرات، تصدى امر قضاو نصب قضات، اقامه نماز جمعه و نمازهاى عید قربان و عيد فطر، حکم به ثبوت هلال ماه‌هاى رمضان و شوال، تأسيس ادارات مختلف و نصب مسئولان مختلف مملكتى، امر كردن به جنگ و جهاد و صلح، تعيين تكليف روابط با كشورهاى اسلامى و غيراسلامى و نظارت برهزينه كردن اموالى كه در اختیار اوست مورد شرح و بررسى قرار داده است. در اين زمينه‌ها نگارنده از ادله قرآنى و روايى متعددى استفاده نموده و اقوال برخى از فقهاى معتبر شیعه را نيز منعكس كرده است. [۴]
الولاية الإلهية الإسلامية، محمد مؤمن قمى، ج۱، ص۵۴۱ .
در جلد دوم، شماري از منابع مالى در اختيار ولى امر ذكر شده و احکام فقهى مربوط به مصرف آنها بيان گرديده است. در همين راستا نگارنده اين اموال را دو قسم كرده و قسمى از آن را مال ولى امر و قسم ديگر را براى مسلمانان در نظر گرفته است. [۵]
الولاية الإلهية الإسلامية، محمد مؤمن قمى، ج۲، ص۳ .
يكى ديگر از اموالى كه نگارنده آن را مخصوص ولى امر دانسته انفال است كه وى ادله قرآنى و روايى مربوط به انفال و مالكيت ولى فقیه بر آن را بررسى نموده و مصاديق مختلف انفال مانند اراضی موات ، كوه‌ها، معادن، دارايى اموات بلا وارث، اراضى بدون مالك، اموال مجهول المالك، غنايم جنگى، درياها و ساير موارد انفال را بيان كرده است. در بخش ديگر، به اختيارات ولى امر در مالكيت خمس و خرج كردن آن اشاره شده و ادله وجوب پرداخت خمس به ولى امر و امام معصوم عليه السلام بيان گرديده است. ضرورت پرداخت زكات به ولى امر و تصرف او در خمس و زکات و ادله روايى و اقوال فقها در اين زمينه از مباحث بعدى اين كتاب است. در بخش ديگر به بحث درباره اموال مخصوص مسلمين پرداخته و در اين زمينه اراضی مفتوحه عنوه ، جزيه، غنايم جنگى، اسيران، و اموال زياده از احتياج مردم، از جمله اموالى دانسته شده كه اختصاص به مسلمانان دارد و ولى امر متصدى پرداخت آنست. [۶]
الولاية الإلهية الإسلامية، محمد مؤمن قمى، ج۲، ص ۲۶۶.
۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |